Etrüskler Antik Roma’dan Önce İtalyan Uygarlığı, Etrüskler, dili ve kültürü büyük ölçüde gizemini koruyan eski bir İtalyan topluluğuydu. Ancak arkalarında bıraktıkları güzel eserlerin zenginliği bize bu insanların gerçekte kim olduğuna dair bazı ipuçları veriyor. MÖ 9. yüzyıldan itibaren Roma öncesi İtalya’da yaşayan güçlü, yerli bir halk olan antik Etrüskler, Batı medeniyetinde sanatsal izlerini bırakmışlardır. Ancak gizemli dilleri ve kültürleriyle ilgili sorular, yüzyıllar boyunca tarihçilerin ve arkeologların kafasını karıştırdı. Bunun nedenlerinden biri, işlevsel yazıtlar ve cenaze metinleri dışında edebi kayıtlarından günümüze neredeyse hiçbir şeyin kalmamış olmasıdır. Ancak hayatta kalanlar, güzel bronz aynalardan kaliteli altın takılara, pişmiş toprak heykellerden kendine özgü çömleklere kadar çok sayıda eserdir. Bu sanatsal ipuçlarını inceleyerek bu insanların gerçekte kim olduğuna dair bazı ayrıntıları birleştirmeye başlayabiliriz. Etrüskler, güçlerinin zirvesinde olduğu dönemde günümüzde Toskana, Umbria ve Lazio’ya yayılan antik Etrürya’da bir dizi bağımsız yerleşimde yaşıyorlardı. Bu topluluklar bir dili ve kültürü paylaşıyordu ama aynı zamanda birbirlerinden özerktiler ve zaman zaman düşmanlıklara girişmişlerdi. Anavatanları bakır ve demir gibi doğal kaynaklar açısından zengindi ve MÖ 750lilere gelindiğinde Akdeniz’deki şehirlerle ticari bağlantılar geliştiriyorlardı. Zengin Etrüskler en kaliteli lüks malları Suriye’den, Küçük Asya’dan ve özellikle Yunanistan’dan ithal etmeye başladılar. MÖ 575 yılına gelindiğinde Yunan zanaatkarlar, Etrüsklerin ürünlerine olan talebi nedeniyle Etrürya’ya yerleşiyor ve burada atölyeler kuruyorlardı. Yunan vazolarının şimdiye kadar keşfedilen en güzel örneklerinden bazıları Etrüsk mezarlarında bulunmuştur. MÖ 6. yüzyıla gelindiğinde Roma, krallar tarafından yönetilen, büyüyen bir kentsel yerleşim yeriydi. Krallarından üçü, Tarquinius Priscus, Servius Tullius ve Tarquinius Superbus, o dönemde Etrürya’nın İtalya’daki gücünün açık bir sembolü olan Etrüsk kökenli krallardı. Etrüsk krallarının yönetimi altında Roma, ekonomik ve askeri güce sahip bir şehir haline geldi. Özellikle Servius Tullius, Roma’nın siyasi ve hukuki kurumlarının temellerini oluşturmasıyla tanınır. Ancak bu üç kral da kendi başarılarının kurbanı oldular ve MÖ 509 yılında monarşi devrildi ve Roma Cumhuriyeti doğdu. Roma’nın gücü arttıkça komşu kabileleri ve şehirleri yenerek ve yok ederek genişlemeye başladı. Sonraki iki yüz yıl boyunca Etrürya’nın tamamı Roma kontrolü altına girdi ve Etrüsk kimliği tarihe gömüldü. Gizem yüzyıllardır Etrüsk dilini kuşatmıştır ve ancak son birkaç on yıldır bu dilin karmaşıklığını anlama konusunda bazı ilerlemeler kaydedilmiştir. Dil, dilsel olarak yalıtılmış olduğundan anlaşılması zor bir dildir; Hint-Avrupa dili değildir ve bu nedenle Latince veya Yunanca gibi daha tanıdık eski dillerle karşılaştırılamaz. Yazı alfabe şeklini alıyor ve bazı harfleri Yunan harflerine benziyor. Bazı metinler, özellikle kitabe yazıtları söz konusu olduğunda, büyük ölçüde bağlamlarından anlaşılabilir; ancak Etrüsk dilbilgisi ve kelime bilgimiz sınırlıdır. Şiir veya mektup gibi hiçbir edebi metin günümüze ulaşmamıştır ancak 19. yüzyılda Mısırlı bir mumyayı bağlayan keten şeritler üzerinde Etrüsk yazısı keşfedilmiştir. Gizemli keşif, ‘Keten Kitap’ olarak bilinen mevcut en uzun Etrüsk metnini ortaya çıkardı. Metnin büyük bir kısmı doğru olarak okunamıyor ancak tarihlere ve çeşitli tanrılara göndermeler içeren bir tür dini takvime benziyor. Etrüsk dininin, kahinler ve rahipler tarafından yayılan çeşitli inanç ve uygulamalar etrafında döndüğü görülüyor. Mezar resimlerinden ve sunaklardan çeşitli tanrı ve tanrıçalara inandıklarını, bunların bir kısmının Yunan dininden alındığını biliyoruz. Tin veya Tinia olarak bilinen Etrüsk tanrısı, Yunan tanrısı Zeus’un Etrüsklerdeki eşdeğeriydi ve Uni onun karısıydı. Kızları savaş, sanat ve bilgelik tanrıçası Menrva’ydı. Sadece adından bile onun daha sonra Romalılar tarafından Minerva olarak kendi devlet dinine dahil edildiğini görmek kolaydır. Etrüsk rahipleri, doğal dünyanın verdiği işaretleri yorumlama sanatı olan kehaneti uyguladılar. Örneğin her halka açık etkinlik, kurban edilen bir hayvanın karaciğerinin incelenmesiyle başlar. Bu törenlerde karaciğerin belirli bölümlerindeki şişliklerin ve renk değişikliğinin anlamını tahmin etmek için kullanıldığına inanılan bronz etiketli şablonlar keşfedildi. Etrüskler Antik Roma’dan Önce İtalyan Uygarlığı hakkında sizler için belgesel niteliğinde detaylı bir içerik hazırladım. İyi seyirler dilerim.
00:00 Etrüskler Antik Roma’dan Önce İtalyan Uygarlığı
01:26 Etrüsk Gizemi
02:49 Etrürya ve Roma
04:11 Etrüsk Dili
05:43 Etrüsk Dini
07:16 Etrüsk Sanatı
“Private Reflection” Kevin MacLeod (incompetech.com)
Licensed under Creative Commons: By Attribution 4.0 License
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
#etrüskler #italya #roma #romaimparatorluğu #romacumhuriyeti #romatarihi
source